İnsan Yaşamının Evreleri: Erikson'un Psikososyal Gelişim Kuramı

İnsan yaşamının evreleri konusunda pek çok teori bulunur. Bugünkü bahsedeceğimiz Erik Erikson'un teorisi, insan gelişimini birbirini takip eden 8 aşamada ele alır. Bebeklikten başlayıp ölüme kadar devam eden bütün bu aşamaların her biri, çözülmesi gereken çatışmaları ve tamamlanması gereken görevleri içerir. Aşağıda bu aşamaları ele aldık.

Temel Güven - Güvensizlik (0-1 yaş)

İlk aşamada bebek, bütün ihtiyaçlarının karşılanmasında bakım verenlerine bağımlıdır. Bundan dolayı bebeğin bakım verenlerine güven duyması ve bu duygunun bebekte gelişmesi gerekir. Bakım verenler bu duygunun gelişmesinde oldukça kritik bir konumdadır. Tutarlı bir şekilde bebeğin ihtiyaçlarını karşılarlarsa bebek dünyaya karşı güven duygusunu geliştirebilir. Eğer istikrarsız, tutarsız bir durum varsa, ihmal gibi durumlar söz konusu olursa bebekte güvensizlik duygusu gelişebilir.

Özerklik - Utanç (1-2 yaş)

Bu dönemde bebek, çevresini ve kendisini keşfetmeye başlar. Dolayısıyla onun bu keşif sürecine engel olmamak önem taşır. Onun sorumluluk almasını sağlamak, ona alan açmak bu dönemi başarıyla bitirmesini sağlar. Böylece bebek özerkliğini kazanabilir. Tam tersi durumda ise yani onu kısıtlamak, aşırı korumacı davranmak, keşif sürecini engellemek onda utanç duygusu oluşmasına sebep olabilir.

Girişim - Suçluluk (3-5 yaş)

Bu dönemde çocuk, inisiyatif almayı öğrenir. Yeni beceriler öğrenir, görevleri tamamlar, liderlik becerisini edinir. Aynı zamanda suçluluk duygusunu da edinir. Görevi tamamlayamadığında ya da bakım verenler onu onaylamadığında suçluluk hissedebilir. Çocuğun girişimlerini desteklemek bu aşamada önem taşır.

Çalışkanlık - Aşağılık (6-11 yaş)

Bu aşamada okula başlayan çocuklar, pek çok yeni bilgi ve beceri öğrenirler. Bunu yapmaları da bu çağın gerekliliklerindendir. Çocukların beceri ve yeteneklerini kullanmaları, bir şekilde başarılı olmaları gerekir. Çocuğun gösterdiği başarıların bakım verenleri ve öğretmenleri tarafından takdir edilip övülmesi bu aşamada oldukça önemlidir. Çocuğun ürettiği, başardığı şeyler takdir edilmez, görülmezse ya da çocuk herhangi bir çaba gösteremezse çocukta aşağılık duygusu gelişebilir.

Kimlik - Kimlik Çatışması (12-19 yaş)

Ergenlik döneminin ana konusu kimlik oluşturmadır. Bu dönemde ergen birey kim olduğunu keşfetmeye çalışır, kendisine bir kimlik edinme yönünde çaba gösterir. Çocukluktan yetişkinliğe geçilen bu dönemde; kişi dünyadaki yerini bulmaya çalışır, kendi fikir ve dünya görüşünü oluşturur. Kişi mesleğini bu dönemde seçer, içinde bulunduğu toplumla uyum sağlamaya çalışır. Toplum kişilerin nasıl olması gerektiğini belirlemişse, o kimliğin dışına çıkılmasına izin vermiyorsa bu aşama başarısız olabilir.

Yakınlık - Uzaklık (20-44 yaş)

Ergenlikten sonraki aşamanın gündemini kişilerarası ilişkiler oluşturur. Bu aşamanın başarıyla geçilmesi için ergenlik döneminin başarıyla tamamlanması gerekir. Ergenlikten sonra kişilerin diğerleriyle yakın ilişkiler kurması gerekir. Yakın arkadaşlıklar ve romantik ilişkiler bu dönemin önemli konularındandır. Bu dönemde kişinin güçlü bağlar kurması beklenir. İlişkilerini sürdürmek için çaba göstermesi, sosyal çevresinde bir statüsü olması gerekir.

Kişi bu dönemde reddedilebilir, onun güven duygusu zedelenebilir. Bütün bunlar kişinin ilişkilerden vazgeçmesine yol açabilir. İlişkilerde başarısız olmanın sonucunda ise izolasyon gelişir. Kişi tamamen yalnız kalabilir, bunun sonucunda ise mutsuz olabilir.

Üretkenlik - Durgunluk (45-64 yaş)

Bu aşamanın gündemini ise topluma değer katacak şeyler üretme, sonraki nesillere rehberlik etme oluşturur. Bu dönemde kişinin üretkenliğini verimli bir şekilde değerlendirmesi gerekir. Diğer kişilere yardımcı olması, yol gösterici bir konumda olması önemlidir. Ailesine, çevresine faydalı olacak işler yapması bu dönemi başarıyla tamamlamasını sağlar. Kişi, bu dönemde kabuğuna çekilirse ya da faydalı bir şeyler üretemezse durgunluk gelişebilir. Durgunluk da memnuniyetsizliğin gelişmesine yol açabilir ve orta yaş krizine sebep olabilir.

Benlik Bütünlüğü - Umutsuzluk (65 yaş ve üzeri)

Son aşamada ise kişi geçmişini gözden geçirir. Yaşamını etraflıca değerlendiren kişi, tatmin edici bir hayat sürdüğünü düşünüyorsa huzurlu ve mutlu bir şekilde yaşamlarına devam ederler. Tam tersine pişmanlıklarla dolu ve istediği şekilde yaşamadığını düşünüyorsa kişi o zaman umutsuzluğa kapılabilirler. Ölüm korkusunu oldukça yoğun bir şekilde yaşayabilirler.