Kralların, İmparatorlukların Rengi: Mor

Fenikelilerden, Perslere, Roma İmparatorluğu’ndan, İngiltere Kralliyeti’ne ve daha ne kadar krallık varsa bunların hepsinin tek bir ortak özelliği vardı. O da aslında hiç beklemeyeceğiniz bir şey, mor. Şaşırtıcı değil mi? Mor rengin yapılması o dönemlerde o kadar zormuş ki sadece ülkeyi yöneten kişiler yani yöneticiler mor rengi alıp kıyafetlerinde kullanabiliyormuş. Gelin şimdi sizlerle birlikte bu sürece bakalım.

Mor rengi ilk olarak Fenikelilerin MÖ 1500 civarında ilk olarak bulduğu kabul edilmiştir. Yapımı oldukça zor olan bu rengi yapmak için binlerce deniz salyangozu toplayıp, kabuklarından salgılanan sıvı özenle çıkarılıyordu. Bu sıvıyı daha sonra güneşte kurutup işleyerek mor renk hâline getiriliyorlardı. Ayrıca kıyafet yapmak için kullanılan yünler de çok pahalıydı şöyle bir örnek vermek gerekirse, yarım kilo mor yün o zamanki şehirde yaşayan insanın tüm yıl boyunca kazandığı paraya eşitti. Bu kadar zahmetli ve pahalı  bir işi yapan bir ticaret devleti tabii ki de fahiş ücretlerle satıyorlardı. Özellikle mor rengin yapımıyla öne çıkan şehirlerinden Lübnan'da bulunan Tire'den Roma, Mısır ve İran'ın kraliyet kademesine bol bol mor kumaşlar gidiyordu. Bu zorlu sürecin sonunda elde edilen mor renkli kumaşları, elbiseleri ve kıyafetleri sadece zengin ve güçlü olanlar, yani ülkeyi yönetenler krallar, danışmanlar ve aristokratlar kullanabiliyordu.

Mor rengin diğer bir özelliği ise kutsallığı temsil etmesidir. Maneviyat ve kutsallığı temsil eden bir renktir mor. Gün batımı ve gün doğumu gibi anlarda gökyüzünün mor renkte olmasıyla o zamanki toplumlarda doğaüstü bir renk olarak atfedilmişti. Bu rengin insanın üstünde olmasıyla doğaüstü güçlere sahip olacağı düşünülüyordu. Bu yüzden imparatorlar, krallar ve kraliçeler dışında giyilmesi yasaklanmıştı. Ayrı bir kutsal düşünülmesinin nedeni bu rengi giyen antik imparatorlar, krallar ve kraliçeler genellikle tanrılar veya tanrıların torunları olarak düşünülüyordu.

İlk moru kraliyet rengi kullanılan krallıklardan biri olan Perslerde Kral Cyrus, mor rengi kraliyet moru olarak kullanan ilk kraldı. Mor rengin kullanımını halka yasaklayıp yalnızca soylular tarafından giyileceğini yasalaştırmıştır. Beyaz çizgili mor kıyafetlerin ise yalnızca kendisinin giyebileceği bir kraliyet sembolü olduğunu ilan etti. Mor giyinen Pers kralları, kutsal sayılan mor kıyafetleriyle o dönemin süper gücü Mısır başta olmak üzere tüm dünyayı fethetmek için yola koyuldular.

Persler kullanır da Büyük İskender boş durur mu? Persleri fethettikten sonra Büyük İskender beyaz çizgili mor bir tunik, mor kaftan ve beyaz benekli mor hükümdar tacıyla görünmeye başladı. Ayrıca Perslerin mor rengi sadece kraliyetin kullanması kuralını devam ettirdi. Büyük İskender ayrıca mor renkle sarayını da süslemişti. Mor kilim, halı ve koltukların yanı sıra 500 kişilik imparatorluk muhafızlarına da mor ve ayva sarısı giydirdi. Ölümünden sonra ise en sevdiği renkle mor bir kefenle gömüldü.

Zamanda biraz ileri gidelim ve üzerinde güneş batmayan imparatorluğa geçelim. Kraliçe I. Elizabeth İngiliz toplumundaki her sınıfın hangi renklerin, kumaşların ve kıyafetlerin giyilip giyilemeyeceğini sıkı bir şekilde düzenleyen Sumptuary Yasalarını çıkarmış bu yasaların içine kraliyet ailesi dışında mor kullanım yasaklamıştır.

Mor renginin bu ihtişamlı dönemi 18. Yüzyıla kadar devam etti. 18 yaşında kimya öğrencisi William Henry Perkin sıtma ilacı bulmaya çalışırken yanlışlıkla mor rengin sentetik hâlini keşfetti. Bu buluşla birlikte altın kadar pahalı boyaların değeri hızla düştü ve herkes tarafından ulaşılabilir hâle geldi. Boyalara hızlı ulaşımdan mor rengi de nasibini aldı ve halk da giymeye başlayınca kralların, aristokratların gözünde değeri düştü ve her renk gibi o da standart bir renge indi.

Dünya tarihine baktığımız zaman renklerin sadece bir sembol olmaktan çok daha anlamı olduğunu sadece mor renginden anlayabiliriz. Dünya tarihinin başka alanlarında görüşmek üzere.

Kaynakça

ANDREWS, E. (2023, 08 30). Why is Purple Considered the Color of Royalty? https://www.history.com/news/why-is-purple-considered-the-color-of-royalty. adresinden alınmıştır

DaVinci, B. (2023, 10 07). Purple, The Color of Emperors. Medium: https://medium.com/@biancoDaVinci/purple-the-color-of-emperors-2c80fb037751 adresinden alınmıştır

The Ruling Class – The Purples. (2021, 06 1). universityart: https://universityart.com/purple-and-violet/ adresinden alınmıştır