Mimar Sinan'ın Eserleri Nasıl Bu Kadar Dayanıklı?

Yılların yıkamadığı, sağlam eserleriyle anılan Mimar Sinan (Koca Sinan), Süleyman ve 3. Murad dönemlerinde baş mimar olarak görev yapmıştır.

Koca Sinan mesleğini yaptığı dönemlerde 93 cami, 52 mescit, 56 medrese, 7 darül-kurra, 20 türbe, 17 imarethane, 3 darüşşifa (hastane), 5 su yolu, 8 köprü, 20 kervansaray, 36 saray, 8 mahzen ve 48 de hamam olmak üzere 375 eser yapmıştır. Ayrıca, Edirne ilindeki Selimiye Camisi Dünya Kültür Mirası listesindedir.

Yıllar boyunca yaşadığımız topraklarda birçok deprem olmuştur. Bu depremlerde Mimar Sinan'ın eserlerinin hiçbiri zarar görmemiştir. Bu yüzden deprem ülkesi olan Japonya'daki mimarlar binalarını yaparken Koca Sinan'ın yöntemini kullanıyorlar.

Peki Mimar Sinan'ın yaptığı eserler depreme nasıl bu kadar dayanıklı?

Mimar Sinan, yaptığı dayanıklı eserlerle dünyada tanınmıştır. Mimar Sinan, birçok eser yaptı fakat kullandığı hiçbir inşaat tekniğini açıklamadı. Gerisinde onlarca şaheserle birlikte beş asırdır açıklanamayan tekniki gizemler bıraktı. Bu başmimarın mühendislik teknikleri oldukça önemliydi. Bu sayede birçok yapıt bugüne kadar ayakta kalmıştır.

Mimar Sinan dayanaklılığın en önemli kısmının doğru zemin olduğunu Süleymaniye Camii'ni yaparak kanıtlamıştır. 5 asrı aşkın sürede on beş tanesi 5,5'in üzerinde olmak üzere 89 depremi hasarsız atlatmıştır. Modern mimaride binaların ömrü genellikle 100-150 yıl arasındadır, bundan sonra dayanıklılık garanti edilemez. Mimar Sinan, kıyamete kadar dayanacak bir cami sözü vermiş, üstelik bu camiyi depremlerle ünlü bir şehirde yaptırmıştır.

Uzmanlar tarafından yapılan araştırmalara dayanarak, bazı tahminler var. Örneğin Selimiye Camii'nin zemininin gevşek toprak olduğunu öğrenen araştırmacılar, cami minarelerinin zarar görmemesi ve yıkılmaması için en iyi çözümün minarelerin temellerini metal kelepçelerle sabitlemek olduğuna karar vermişler.

Ancak yapılan incelemede Mimar Sinan'ın yüzyıllar önce aynı çözümü aynı teknikle uyguladığı ortaya çıktı. Ayrıca Mimar Sinan, oldukça esnek bir zemine sahip olan Selimiye Camii'nin temeli yapıldıktan sonra sekiz yıl boyunca beklemiştir.  Cami, depreme karşı son derece dayanıklıdır ve geçmiş dönemlerde meydana gelen depremlerden herhangi bir zarar görmemiştir.

Raylı Sistem

Mimar Sinan'ın eserleri sağlamlıkları ile tanınır. 16. yüzyılda inşa edilen Selimiye Camii'nin birçok bölümünün raylı sistemlere sahip olduğu ortaya çıktı. Bu raylı sistemler sayesinde binanın deprem anında her tarafına beş derece eğilebildiği tespit edilmiştir. Mimar Sinan bu sistemi kullanarak eserlerinin dayanıklılığını artırmıştır.

Japon mimarlar 1950'li yıllarda özel bir izinle çalışmalarında benzer bir sistem bulmuşlar ve ülkelerine döndükten sonra yapılarda kullanmaya başlamışlardır. Bu teknolojinin günümüzde hala kullanıldığı biliniyor ve deprem gibi doğal afetlerin etkisini azaltmaya yardımcı oluyor.

Deprem Terazisi

Mimar Sinan'ın yaptığı pek çok eser yüzyıllara meydan okuyarak günümüze kadar sapasağlam ulaşmıştır. Manisa'daki ve Ege’deki tek eseri olan Muradiye Camii ise terazi taşlarıyla bilinir. 434 yıldır çalışan bu döner taşlar, caminin sağlamlığını ve depremde zarar görüp görmediğini göstermektedir.

Camiinin en dikkat çeken özelliği ise mihrabın iki yanında bulunan terazi taşları sayesinde zeminde kayma olup olmadığının herkes tarafından görülebilmesi. Bununla birlikte, silindir mermer taştan oluşan deprem terazileri eğer dönmüyorsa binanın zarar gördüğü anlamına geliyor.

Vakıflar Genel Müdürlüğü, geçtiğimiz yıllarda Selimiye Camii’ni inceledi ve deprem uzmanları, caminin önümüzdeki 500 yıl içinde beklenen büyük depremlerden etkilenmeyeceğini ve statik olarak sorunlu olmadığını belirledi. Ayrıca, Hatay Mahremiye Camisi ve Bursa Yeşil Cami gibi diğer tarihi camiler de deprem terazileri içermektedir ve yapılarının dayanıklılığı açısından önem taşımaktadır.