Ölüm Oyunu: Senet

Senet, Antik Mısır döneminde oynanan ve kökeninin MÖ 5000 yılına dek uzandığı tahmin edilen, dünya üzerindeki bilinen ilk masa oyunudur. Oyuna dair bulunan en eski hiyeroglifin ve oyun tahtalarının, MÖ 3500-3100 yıllarına ait olduğu tespit edilmiştir. Oyunun yapısının satrançla olan benzerliği sebebiyle birçok kaynakta "satrancın atası" olarak yer alır. İlk popülerliğini MÖ 2686 yılında Kral Djoser döneminde kazanan oyun, MÖ 1570-1293 yılları arasında çeşitli değişikliklere uğramıştır.

İlk oynandığı zamanlarda sadece eğlence amacı taşıyan Senet, geçirdiği değişimler sonucunda öbür dünyayla bağ kurmaya yarayan bir aracı olarak kabul görmeye başlamıştır. Başlangıçta kareler üzerinde bulunan sayıların yerini ka’nın (yaşamın özü) bedeni terk ettikten sonraki yolculuğunu gösteren semboller almıştır ve oyun seküler bir eğlence aracından dini bir ritüel eşyasına dönüşmüştür.¹ Oyunda yer alan hiyerogliflerin, çeşitli inanışlarla ilişkili olarak yön verdiği oyun, yeraltı dünyasını temsil ettiği düşünülen bir tahtanın üzerinde, mezarların başında oynanmaya başlamıştır. Oyunda amaç, ölüm sonrası yaşamın birtakım aşamalarından geçerek ruhun yeniden dirilmesini sağlamaktır.

Oyunda belirlenmiş bazı özel kareler bulunur ve bunlar değişik hiyerogliflerle temsil edilir. Dikkat çeken bazı kareler şunlardır:

• On Beşinci Kare: Yenilenen hayattır. Kimi oyun tahtalarında ankh*, kimilerindeyse kurbağa tasviri vardır. Ruh yeniden diriliş yürüyüşüne başlar.
• Yirmi Altıncı Kare: Mutluluk Evidir. İyi şansı gösterir. Mumyalanıp sonsuz yaşama hazırlanmayı ifade eder.
• Yirmi Yedinci Kare: Nil’in Suları ya da Kaos suları adıyla geçer. Oyundaki en uğursuz karedir.
• Yirmi Sekizinci Kare: Niyet ya da Üç Yargıç Evidir. Ruhun aşabilmesi için üç yargıcın ikna edilmesi gerekmektedir.
• Yirmi Dokuzuncu Kare: İkizler ya da İki Yargıç Evidir. Ruhun dirilişe son adımı atması için iki yargıcı da ikna etmesi gerekir
• Otuzuncu Kare: Tanrı Horus’un Evidir. Artık ruh dirilerek yeni yaşamına adım atabilir.²

Arkeolog ve antik tarihçi Dr. Timothy Kendall'ın yazmış olduğu "Ölüler Dünyasının İçinden Geçiş: Senet'in Anlamı ve Oynanması" (Passing Through the Netherworld: The Meaning and Play of Senet) adlı eserde, en modern versiyonuna ulaştırılan oyun, oynanış biçimiyle alakalı birçok farklı bilgi bulunmasına karşın Dr. Kendall'ın metoduyla günümüzde hâlâ yaşatılmaktadır.